Văn hóa vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội, việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc là một chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước ta, đã nêu trong các văn kiện của các kỳ Đại hội của Đảng. Từ những chủ trương, chính sách chung của Trung ương, của tỉnh, huyện A Lưới đã cụ thể hóa thành những chương trình, kế hoạch, đề án để triển khai thực hiện. Trong đó, cụ thể là Đề án “Bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số huyện A Lưới giai đoạn 2014 - 2020”. Vì thế công tác bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện luôn được quan tâm, chú trọng.

Việc xác định những nghệ nhân, già làng, trưởng bản là người nắm giữ và trao truyền di sản văn hoá trực tiếp trong cộng đồng dân tộc. Họ giữ vai trò quan trọng trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản, là lực lượng nòng cốt trong việc cùng cộng đồng sáng tạo những giá trị mới về văn hoá trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc văn hoá truyền thống của dân tộc mình và văn hoá các dân tộc khác phù hợp để làm giàu cho văn hoá từng dân tộc. Trong những năm qua, huyện A Lưới đã mở 09 lớp truyền dạy dân ca, dân nhạc, dân vũ, 03 lớp truyền dạy nghề điêu khắc, 03 lớp truyền dạy nghề đan lát thủ công truyền thống tại các xã trên địa bàn huyện đã thu hút được trên 90 nghệ nhân truyền dạy và 500 học viên học tập. Nhờ vậy mà thế hệ trẻ càng biết trân trọng, giữ gìn và bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.

Ngày nay, truyền thống văn hóa, bản sắc văn hóa của từng dân tộc đã được bảo tồn khai thác và mở rộng giao lưu văn hóa giữa các dân tộc thông qua các hình thức hội diễn, tổ chức lễ hội, triễn lãm trong ngày hội văn hóa, thể thao. Lễ hội truyền thống tiêu biểu được thường xuyên duy trì khôi phục theo phong tục, tập quán của từng dân tộc như Ariêu A Da, Ariêu Piing, Ariêu Car, cưới hỏi, mừng nhà mới...

Tái hiện Lễ cưới truyền thống của đồng bào Pa Cô huyện A Lưới tại Làng Văn hóa và Du lịch các dân tộc Việt Nam

Những nghệ nhân, già làng, trưởng bản là người giữ hồn và trao truyền di sản văn hóa trong cộng đồng dân tộc

Già làng Quỳnh Hoàng, nay đã ngoài 95 tuổi (ở thôn A Diên, xã A Ngo, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên - Huế) cụ là người đã thổi hồn cho những nhạc cụ của đồng bào Tà Ôi. Giờ đây tuy đã tuổi cao sức yếu, nhưng cụ vẫn ngày ngày say mê với những điệu khèn của các dân tộc anh em ở A Lưới.

Không những sử dụng điêu luyện các loại nhạc cụ dân tộc, Cụ Quỳnh Hoàng còn là người chế tác, sửa chữa và thẩm âm cho tất cả các loại nhạc cụ. Ông được coi là “báu vật sống”, góp phần giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc vùng miền Tây Thừa Thiên – Huế. Với việc sử dụng hơn 20 loại nhạc cụ cơ bản của những dân tộc thiểu số là Tà Ôi, Pa Cô, Cơ Tu... và nhiều đóng góp xuất sắc trong gìn giữ và bảo tồn, phát huy di sản văn hóa của dân tộc Cụ Quỳnh Hoàng đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú (Tháng 12/2015). Già làng Quỳnh Hoàng đã truyền lửa đam mê cho các thế hệ, hướng dẫn cách làm các nhạc cụ truyền thống cho những khách phương xa Quảng Nam, Quảng Trị, Đà Nẵng... Nay tuổi cao, sức yếu cụ luôn trăn trở thế hệ trẻ hiện nay không còn mặn mà với các giá trị văn hóa truyền thống, không đam mê với nhạc cụ truyền thống, hàng chục loại nhạc cụ - kho báu văn hóa các dân tộc ở A Lưới có nguy cơ thất truyền.

Nghệ nhân Quỳnh Hoàng truyền nghề đan lát thủ công truyền thống cho thế hệ trẻ. Ảnh: Lê Minh

Nghệ nhân Quỳnh Hoàng thổi khèn và mang tình yêu nhạc cụ truyền thống đền với thế hệ trẻ. Ảnh: Lê Minh

Già làng Hồ Văn Hạnh, dân tộc Pa Cô, xã Hồng Trung luôn tích cực đi đầu trong phong trào phát triển kinh tế, vận động bà con từ bỏ hủ tục lạc hậu, xây dựng đời sống văn hóa, giúp người dân địa phương từng bước thoát nghèo, xây dựng quê hương no ấm. Ông luôn quan niệm như lời Bác đã dạy: Cán bộ, đảng viên phải đi trước, thấy cái lợi thì phải giúp dân, cái hại thì tránh, tận tâm, tận lực làm hết trách nhiệm của mình với mọi công việc, già Hạnh luôn được dân làng cảm phục, tin yêu. Nhờ thế, thôn Lê Triêng đã thoát nghèo bền vững bằng mô hình phát triển kinh tế vườn đồi, ao chuồng, mô hình trồng sắn, kết hợp chăn nuôi dê, gà và đào ao thả cá...

Bên cạnh đó, ông Hạnh còn được biết đến như một nghệ nhân văn hóa dân gian thực thụ khi ông đã có công sưu tầm, lưu giữ các điệu múa cổ như: Cha chấp, Boi bói, Ca lơi... Ông cũng là một trong số ít người biết cách chế tác nhạc cụ của người Pa Cô như Câr dóc Adoll, A bel, khèn, sáo. Già làng Hồ Văn Hạnh đã có nhiều đóng góp lớn trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của người Pa Cô. Đã tổ chức dạy 02 đội văn nghệ (14 người) học các điệu múa cổ, làn điệu dân gian để phục vụ các lễ hội truyền thống như mừng lúa mới, lễ hội đâm trâu...

Đồng thời, từ năm 2016 ông Hồ Văn Hạnh là Trưởng nhóm nghệ nhân có uy tín trong cộng đồng và là trưởng ban đoàn kết cộng đồng của Làng dân tộc Tà Ôi – Pa Cô, tại Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Già Hạnh luôn chủ động, trách nhiệm với các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc địa phương, quan tâm tới đời sống văn hoá vật chất và tinh thần của bà con tại làng, nỗ lực gắn kết các cộng đồng dân tộc bằng nhiều hình thức: Tái hiện các lễ hội văn hoá dân tộc gắn với không gian sống của đồng bào, tổ chức các chương trình giao lưu văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao cho đồng bào. Qua đó, tạo được niềm tin, sự gắn bó của cộng đồng các dân tộc Pa Cô đang hoạt động hàng ngày tại đây. Chính nhờ thế mà đồng bào các dân tộc huyện A Lưới đã rất tự hào khi được mang bản sắc văn hóa dân tộc của đồng bào Tà Ôi, Pa Cô giới thiệu với du khách, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Qua đó, du khách đến với Làng dân tộc Tà Ôi – Pa Cô được tiếp cận và trải nghiệm văn hóa vô cùng đa dạng, phong phú và độc đáo của đồng bào các dân tộc. Góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Ông Hồ Văn Hạnh tổ chức lễ cúng A Da truyền thống 

Ông Hồ Văn Hạnh mời Bà Tòng Thị Phóng - Phó Chủ tịch Quốc hội cùng đoàn lãnh đạo cấp cao vào tham quan Làng Dân tộc Tà Ôi tại Làng Văn hóa và Du lịch các dân tộc Việt Nam

Ông Viên Đăng Minh, dân tộc Tà Ôi, xã A Roàng cũng là người luôn có nhiều đóng góp cho công tác bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Ông đã vận động người thân và gia đình tham gia các hoạt động văn hóa, lễ hội, giới thiệu không gian văn hóa truyền thống dân tộc, biểu diễn dân ca dân nhạc dân vũ truyền thống, giới thiệu sản vật và ẩm thực truyền thống, giới thiệu về con người mảnh đất và quê hương A Lưới… tại Làng Văn hóa và Du lịch các dân tộc Việt Nam. Đồng thời, hiện tại gia đình ông cũng đã khôi phục 2 nhà Rông truyền thống để phục vụ nhu cầu du lịch homestay của du khách, việc làm này đã góp phần thúc đẩy du lịch của huyện nhà, tạo thêm thu nhập cho người dân khi tham gia tái hiện, trình diễn các hoạt động văn hóa, văn nghệ và các làng nghề thủ công truyền thống.

Ông Viên Đăng Minh - Đội phó Đội văn nghệ tại Làng du lịch cộng đồng A Roàng chụp ảnh lưu niệm cùng khách

Ông Hồ Văn Hạnh và ông Viên Đăng Minh tổ chức tái hiện một số lễ hội truyền thống và sinh hoạt văn nghệ dân gian tại Làng Văn hóa và Du lịch các dân tộc Việt Nam

Bằng những kinh nghiệm và hiểu biết của mình, các nghệ nhân, già làng, trưởng bản tại A Lưới đã góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội, họ là nhân tố quan trọng trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân; giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tích cực vận động bà con trong làng thực hiện tốt chủ trương đường lối của Đảng chính sách pháp luật của nhà nước, đẩy lùi và tiến tới xoá bỏ các hủ tục lạc hậu, ngăn chặn, các tệ nạn xã hội, góp phần xây dựng nếp sống văn hoá lành mạnh, tiến bộ ở vùng dân tộc thiểu số, đóng góp thiết thực vào các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng; xây dựng lòng tin của đồng bào các dân tộc đối với Đảng, Nhà nước…