Trước tình hình đó, từ năm 2011 trên địa bàn huyện đã triển khai lồng ghép có hiệu quả nhiều mô hình, đề án nâng cao chất lượng dân số như: Đề án Sàng lọc trước sinh và sơ sinh; Mô hình tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; Mô hình tuyên truyền giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, trong đó đáng chú ý là mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân.

Thực hiện sự chỉ đạo của Chi cục Dân số - KHHGĐ tỉnh, Mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân của 14 xã, thị trấn và 3 trường học đã ra đời, mạng lưới các mô hình này có hơn 1.000 thành viên tham gia. Được thành lập từ năm 2011 đến nay, các mô hình đã và đang ngày càng phát huy rất tốt vai trò của mình trong việc nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình (SKSS/KHHGĐ) cho vị thành niên, thanh niên tại cơ sở.

Hoạt động của 17 mô hình thường xuyên có sự phối kết hợp với Đoàn Thanh niên, do đó việc tiếp cận với các bạn đoàn viên thanh niên, đối tượng cần được hỗ trợ dễ dàng và gần gũi hơn. Nội dung tuyên truyền không chỉ dừng lại ở việc nói – nghe đơn thuần mà đã được Ban Chủ nhiệm mô hình khéo léo lồng ghép bằng nhiều hình thức phong phú, sinh động nên thu hút đông đảo thanh thiếu niên tham gia. Trung tâm DS-KHHGĐ với vai trò chỉ đạo, theo dõi, giám sát, hỗ trợ về công tác chuyên môn; cung cấp tờ rơi, tài liệu...để các bạn trẻ tham khảo.

Những ngày đầu mới thành lập, mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân ở các đơn vị đã gặp không ít khó khăn bởi mô hình cũng khá mới, đối tượng và độ tuổi tham gia của hội viên không đồng đều. Tâm l‎ý chung của các bạn khi bắt đầu tham gia còn e ngại, không cởi mở trong việc chia sẻ và tiếp nhận thông tin. Tư tưởng một số phụ huynh và đối tượng coi việc cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản/sức khỏe tình dục/kế hoạch hóa gia đình cho đối tượng vị thành niên và thanh niên là "vẽ đường cho hươu chạy" nên phần nào gặp trở ngại cho công tác tuyên truyền, tư vấn. Thời gian sinh hoạt mô hình cũng không chủ động, linh hoạt bởi hội viên chủ yếu là các bạn trẻ trong độ tuổi đi học, đi làm. Để sinh hoạt hiệu quả, các mô hình đã cố gắng bám sát hoạt động của các ban, ngành, đoàn thể tại địa phương, qua đó tuyên truyền lồng ghép các kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS) cho VTN, TN.

Ra mắt câu lạc bộ tiền hôn nhân tại xã Hồng Thượng

Từ những lợi ích thiết thực mà mô hình đem lại, cùng với sự nhiệt huyết của các Ban Chủ nhiệm, các mô hình đã dần chiếm được cảm tình của các bạn VTN-TN. Nếu như trước đây, sinh hoạt CLB diễn ra có phần hơi trầm lắng thì hiện nay, các bạn VTN-TN đã mạnh dạn, chủ động đặt câu hỏi và tham gia trả lời các câu hỏi của Ban chủ nhiệm mô hình. Không những thế, mô hình còn là nơi các bạn có thể hoàn toàn yên tâm chia sẻ những thắc mắc về tình yêu tuổi mới lớn, kiến thức tuổi dậy thì; những khúc mắc với gia đình, bạn bè…

Thông qua các hoạt động tuyên truyền, tư vấn, khám sức khỏe, các CLB đã góp phần nâng cao nhận thức, kỹ năng thực hành chăm sóc sức khỏe sinh sản và thực hiện KHHGĐ cho VTN, TN, nam, nữ chuẩn bị kết hôn. Nhờ đó, các bạn trẻ đã quan tâm và biết cách tự CSSK bản thân, nâng cao kỹ năng sống, ứng phó tốt với những tình huống xảy ra trong giai đoạn bước vào tuổi trưởng thành, xây dựng hôn nhân và gia đình bền vững.

Chị Nguyễn Thị Thanh, cán bộ phụ trách Mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân của Trung tâm DS-KHHGĐ cho biết: A Lưới là một huyện miền núi cách xa trung tâm Thành Phố Huế nên kiến thức về SKSS, KHHGĐ, Luật Hôn nhân gia đình ... còn hạn chế. Trước thực tế đó, Trung tâm DS-KHHGĐ huyện đã phối hợp với Đoàn Thanh niên các xã, thị trấn thành lập mô hình tiền hôn nhân để chương trình DS-KHHGĐ có thể tiếp cận được với đối tượng thanh thiếu niên một cách có hiệu quả. Qua đó, tuyên truyền giúp họ có kiến thức để tự bảo vệ mình cũng như chấp hành đúng chính sách dân số, hôn nhân gia đình.

Mô hình tiền hôn nhân sinh hoạt định kỳ mỗi tháng một lần. Ban đầu, các buổi sinh hoạt chỉ dừng lại ở việc chia sẻ kinh nghiệm với nhau về những vấn đề trong hôn nhân, sức khỏe giới tính. Sau đó, nhờ kinh phí hỗ trợ từ chương trình mục tiêu Quốc gia và một phần ngân sách tỉnh về DS-KHHGĐ, các mô hình tiền hôn nhân tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, hấp dẫn hơn và được lồng ghép với các trò chơi, đố vui, hái hoa dân chủ, tiểu phẩm... mô hình còn mời cán bộ có chuyên môn của Trung tâm DS-KHHGĐ huyện... đến giao lưu, giải đáp thắc mắc cho các bạn trẻ.

Với hình thức tổ chức buổi tư vấn về vấn đề “khó nói”, các mô hình đã thu hút khá đông bạn trẻ tham gia. Bạn Ngô Phương Yến Nga học sinh lớp 12B7, thành viên mô hình Tiền hôn nhân trường THPT A Lưới cho biết: trước đây, những vấn đề “khó nói” của bạn gái thì các bạn chỉ “thủ thỉ” với nhau nên nhiều khi chẳng biết đúng sai thế nào. Từ khi tham gia mô hình, gặp vấn đề “khó nói”, các bạn chia sẻ thẳng thắn và được chuyên gia tư vấn, giải đáp nên hiểu rõ và yên tâm. Ngoài ra, mô hình còn là nơi giao lưu, gặp gỡ, sinh hoạt, vui chơi lành mạnh cho thanh thiếu niên trong độ tuổi chuẩn bị bước vào hôn nhân. Anh Hồ Văn Chinh (SN1990), thành viên mô hình xã Hồng Trung chia sẻ: “Tôi chưa lập gia đình và cũng chưa có bạn gái. Tham gia mô hình, tôi có cơ hội tiếp cận và làm quen với nhiều bạn gái. Tôi hy vọng sẽ tìm được người bạn đời từ những buổi sinh hoạt này. Gặp nhau tại một sân chơi bổ ích, được tìm hiểu những kiến thức liên quan đến Luật Hôn nhân gia đình, đến SKSS, nuôi dạy con cái... sau này, lập gia đình dễ chia sẻ và thống nhất ý kiến với nhau hơn”.

Bên cạnh đó, mô hình tiền hôn nhân còn định hướng cho các bạn trẻ có suy nghĩ đúng, hình thành các mối quan hệ lành mạnh, trong sáng về tình bạn, tình yêu, hôn nhân. Hơn nữa, qua mô hình, thanh thiếu niên nhận thức rõ hơn về lợi ích của việc chăm sóc sức khỏe tiền hôn nhân, chủ động đến cơ sở y tế kiểm tra sức khỏe trước khi kết hôn để được phát hiện sớm, điều trị kịp thời và phòng ngừa các bệnh lý có nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe trước khi lập gia đình, sinh con.

Việc triển khai có có hiệu quả mô hình tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân đã trang bị khá đầy đủ kiến thức về chăm sóc SKSS/KHHGĐ, giúp giảm tình trạng nạo phá thai, mang thai ngoài ý muốn, giảm thiểu tình trạng tảo hôn-hôn nhân cận huyết thống..., duy trì hôn nhân bền vững, sinh con khỏe mạnh và từng bước góp phần nâng cao chất lượng dân số.