Tảo hôn là trường hợp kết hôn trong đó cô dâu và chú rể hoặc một trong hai người là trẻ em hoặc là người chưa đến tuổi kết hôn (nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên mới được đăng ký kết hôn). Hôn nhân cận huyết thống: là hôn nhân nội tộc, chỉ những cặp hôn nhân trong cùng một nhóm thân tộc, họ hàng bởi luật tục hoặc tập quán quy định có mối quan hệ huyết thống với nhau theo dòng họ mẹ hoặc dòng họ cha. 

Hiện nay, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên như: Việc tuyên truyền Luật Hôn nhân và Gia đình, hậu quả của việc tảo hôn còn chung chung mang tính hình thức, sự phối hợp của các ban, ngành đoàn thể còn thiếu đồng bộ, trách nhiệm chưa cao. Các phương tiện thông tin đại chúng hiện nay phát triển nhanh (internet, phim ảnh, băng đĩa …) được giới trẻ cập nhật dễ dàng, dẫn đến việc tiếp cận với các phim ảnh đồi trụy và gây nên những ham muốn về tình dục của bạn trẻ, đó là con đường dẫn đến quan hệ tình dục trong độ tuổi vị thành niên – thanh niên. Hiện tượng sống thử của giới trẻ bây giờ cũng rất phổ biến và đang được xem là một trào lưu. Quan hệ tình dục không lành mạnh và không an toàn dẫn đến có thai ngoài ý muốn buộc hai gia đình phải tổ chức kết hôn. Một số gia đình còn khó khăn về kinh tế nên không đủ chi phí cho con học hành, thiếu những điều kiện vật chất tối thiểu để nuôi dạy con cái nên tình trạng trẻ em bỏ học, thất học vẫn còn xảy ra dẫn đến kết hôn sớm. Một bộ phận nhân dân còn hạn chế về việc tìm hiểu các chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước đặc biệt là Luật Hôn nhân và Gia đình.Việc quản lý con em ở gia đình chưa chặt chẽ, các bậc phụ huynh chưa quan tâm đến đời sống tâm lý, tình cảm của con em mình khi bước vào độ tuổi dậy thì. Muốn gia đình có thêm lao động, không muốn chia tài sản cho người ngoài dòng họ; những gia đình vi phạm thường tránh mặt khi có cán bộ đến tuyên truyền, vận động...

Qua thực tế cho thấy hậu quả của việc tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống rất nghiêm trọng như: Vi phạm pháp luật về hôn nhân, ảnh hưởng xấu đến cộng đồng. Ảnh hưởng đến sức khỏe bà mẹ trẻ em vì việc kết hôn sớm và sinh con ở tuổi vị thành niên ảnh hưởng lớn đến SKSS của các em gái. Do cơ thể chưa phát triển đầy đủ nên các em không đủ sức khỏe để nuôi dưỡng bào thai. Những biến chứng dễ xảy ra là sảy thai, đẻ non, dễ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh... Cơ thể chưa trưởng thành để sẵn sàng làm mẹ, các em cũng không có kiến thức để chăm sóc trước và sau sinh nên đứa trẻ sinh ra thường bị suy dinh dưỡng, còi cọc... những trường hợp tảo hôn sẽ lại tiếp tục mang thai sớm, đẻ dày, ảnh hưởng đến chất lượng sống của cả mẹ và con, nảy sinh nhiều mâu thuẫn gia đình do hôn nhân không có tình yêu. Làm giảm chất lượng dân số dẫn đến hạn chế sức lao động, hạn chế sự phát triển của xã hội. Những em đang ngồi trên ghế nhà trường thì ảnh hưởng đến việc học tập, bỏ học giữa chừng để lo việc gia đình, làm giang giở những ước mơ của mình, chịu áp lực của bạn bè và xã hội. Đối với những trường hợp hôn nhân cận huyết thống thì những bệnh di truyền từ ông, bà, bố và mẹ sẽ được di truyền sang con. Hầu hết các bệnh di truyền do hậu quả của kết hôn cận huyết gặp phải như: Bệnh mù màu, không phân biệt được giữa hai sắc màu với nhau. Rất dễ mắc phải những bệnh về tim mạch đặc biệt là bệnh tim bẩm sinh. Trẻ sinh ra bị dị tật như: câm, điếc, vẹo đầu, mù, bênh Down, bạch tạng hoặc da bị vảy cá, sức đề kháng kém và sinh lực yếu, kém phát triển về chiều cao và cận năng. Nhiều trường hợp bị thiểu năng, trí tuệ không phát triển. Không những vậy, những người trong gia đình và có quan hệ huyết thống kết hôn với nhau còn vi phạm pháp luật. Bởi theo quy định về Luật Hôn nhân và Gia đình được luật pháp Việt Nam ban hành ngày 09/06/2000 đã nêu rõ: “Giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời” cụ thể: Đời thứ nhất- cha mẹ; đời thứ hai - anh chị em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha; đời thứ ba - anh chị em con chú con bác, con cô con cậu con dì.

Tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống qua Hội thi

Trước thực tế đó, Trung tâm DS/KHHGĐ đã kịp thời tham mưu Thường vụ Huyện ủy, HĐND, UBND phê duyệt Đề án “ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống giai đoạn 2013 - 2017 và định hướng đến năm 2020”.  Đồng thời, phối hợp với các ban, ngành đoàn thể, cấp ủy Đảng, Chính quyền địa phương đưa nội dung này vào hương ước, quy ước của thôn, tổ dân phố khi đăng ký xây dựng mô hình cụm dân cư không có người sinh con thứ 3 trở lên. Trong thời gian qua, Trung tâm DS/KHHGĐ đã phối hợp với Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Huyện Đoàn, các trường học tổ chức hơn 150 buổi tuyên truyền, 15 buổi diễn đàn truyền thông tại các xã, thị trấn huy động hơn 5.000 lượt người tham gia, phối hợp với Đài Truyền thanh – Truyền hình huyện, Đài TRT, VTV Huế làm nhiều phóng sự tuyên truyền trên hệ thống truyền thanh truyền hình. Trong hoạt động, Trung tâm DS/KHHGĐ đã tranh thủ những người lớn tuổi, người có uy tín trong cộng đồng cùng phối hợp để phân tích cho bà con hiểu rõ tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Nội dung tuyên truyền dễ nhớ, dễ hiểu. Lấy các trường hợp tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống tại địa phương để phân tích những tác hại cho gia đình và xã hội khi vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình ….Tại các trường học, Trung tâm DS/KHHGĐ đã phối hợp cùng nhà trường tổ chức các hoạt động ngoại khóa, với các chủ đề về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, trang bị những kiến thức cơ bản về công tác dân số, giúp các em có nhận thức đúng đắn và không bỏ học về nhà lấy vợ, lấy chồng …

Các ban, ngành cùng phối hợp tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống

Để tiếp tục tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, Trung tâm DS/KHHGĐ tiếp tục tham mưu UBND huyện chỉ đạo các ban ngành, đoàn thể đa dạng hóa hình thức tuyên truyền để từng bước thay đổi hành vi cho người dân, phát huy có hiệu quả các điểm tư vấn, các buổi nói chuyện chuyên đê, nhóm nhỏ ở các xã, thị trấn; bồi dưỡng nâng cao khả năng tuyên truyền cho cán bộ làm công tác DS/KHHGĐ ở cơ sở; phát huy vai trò của chuyên trách, cộng tác viên dân số, người cao tuổi, người có uy tín trong cộng đồng. Bên cạnh đó Trung tâm DS/KHHGĐ huyện tham mưu UBND huyện chỉ đạo các tổ chức đoàn thể phát huy vai trò của mình để tuyên truyền, vận động bà con xóa bỏ tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; truyền truyền trên hệ thống truyền thanh xã, thị trấn về Luật Hôn nhân và Gia đình, tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống… Thống kê, rà soát các cặp vợ chồng vi phạm, tham mưu chính quyền các cấp xác minh những trường hợp tảo hôn để xử lý hành chính. Chỉ đạo các xã đưa nội dung tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vào hương ước, quy ước của thôn, tổ dân cư. Đối với mỗi người dân: Cần thực hiện tốt hương ước, quy ước của địa phương. Phát huy tính tự quản của dòng họ, gia đình; vận động nhân dân không tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Nâng cao vai trò, trách nhiệm của bản thân trong việc tuyên truyền chính sách pháp luật nói chung và chính sách dân số nói riêng.

Với những nỗ lực của Trung tâm DS-KHHGĐ huyện và sự vào cuộc của các ban ngành, đoàn thể, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn huyện đã được hạn chế. Số lượng các trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống giảm rõ rệt qua hàng năm. Nhờ vậy đã góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dân số của huyện nhà.