Ươi là một loài cây rất cao. Có khi đường kính đến hơn người ôm không xuể. Thời còn học sinh tôi có lần đi lượm hạt ươi. Nhớ là đi gần ngày đường mới đến.

Tự nhiên sinh ra những điều kỳ diệu. Hạt ươi khi bị ngấm nước là nó nở ra hết. Để bảo vệ hạt, cây ươi đã sinh ra những cái mũ (giống như cái phễu) che ngược cho hạt. Cứ mỗi hạt là mỗi cái phễu như vậy.

Cây ươi đã cao. Trong rừng ươi là một trong những loài cây cao nhất. Và chính nhờ những cái phễu che hạt nên khi rưng ươi được gió thổi đi rất xa. Chính cái điều kỳ diệu của tự nhiên lại là cái tai hại cho chính bản thân nó. Nó mách bảo với con người, những con người không trọng thiên nhiên, môi trường rằng: “Tôi đang ở chỗ này”. Và nhiều người không phải chỉ có lượm, hái hạt mà chặt cả cây. Một cây ươi lớn ngã xuống là bao nhiêu cây khác đổ theo.

Cây ươi không phải là cây gỗ quí (ông Hoàng Văn Chúc, Phó Hạt trưởng hạt Kiểm lâm Nam Đông - theo bài báo, cho biết vậy). Nó chỉ có ý nghĩa đa dạng sinh học.

Vấn đề ở đây, ngành kiểm lâm tăng cường tuyên truyền, tăng cường tuần tra là với mục đích chính là ngăn chặn người dân chặt cây. Vậy thì đi tuần tra đêm làm gì?

Không có một lực lượng kiểm lâm nào đủ để tỏa khắp các ngả rừng. Với người dân đông đảo may ra làm được việc này.

Xin được nêu một kinh nghiệm của Lào. Năm ngoái khi đi làm ký sự “ Khám phá đất nước Lào”, tôi có dịp ghé huyện Ka Lùm, tỉnh Sê Kong, giáp giới với tỉnh Thừa Thiên Huế, cũng đúng mùa ươi cho hạt. Hỏi chuyện được biết, người Lào chỉ đi lượm và hái hạt ươi chứ không bao giờ chặt cây. Thậm chí họ còn bắt những chiếc thang cố định vào thân ươi, cứ thế tới mùa là đến hái. Cây của ai người đó hái. Rừng của làng nào, làng đó hái. Đó là qui ước cộng đồng. Cái qui ước này nó còn mạnh mẽ hơn mọi biện pháp hành chính mà chúng ta đang thực hiện.

Người Lào khác, người Việt khác, cho nên cũng không thể nói biện pháp nào là phù hợp. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng cách làm của người Lào rất hiệu quả và tác dụng thấy rõ.