Những người giữ hồn dân tộc
Trong ngôi nhà của già làng Hồ Văn Hạnh thôn Lê Triêng, xã Hồng Trung, huyện A Lưới, ấn tượng nhất là những bộ nhạc cụ được treo trên giá rất cẩn thận, được ông xem như gia tài lớn nhất của mình.
 |
|
Từ hoạt động văn hoá cộng đồng, các bản sắc riêng có của đồng bào DTTS ở A Lưới dần được bảo tồn, phát huy
|
Khác với mọi ngày, căn nhà của già Hạnh hôm ấy thật đông các thanh niên trai gái trong làng. Mọi người trong trang phục truyền thống, xếp thành đội hình theo sự hướng dẫn của già. Rồi các động tác điệu múa, lời hát truyền thống bắt đầu vang lên theo từng nhịp… Già Hạnh tự hào: “Mình đã mở 2 lớp truyền dạy cho con cháu và thế hệ trẻ các điệu múa hát truyền thống, với các làn điệu Ca lơi, Cha chấp, Ba bói, dạy cách múa đánh cồng chiêng, thổi kèn, giữ gìn tiếng nói, chữ viết, trang phục và các nét hoa văn trang trí riêng có của đồng bào mình…”. Tuy tuổi cao, sức yếu nhưng già Hạnh vẫn mong muốn được tiếp tục góp sức mình bằng việc chỉ dạy, truyền thụ cho lớp trẻ học múa hát, cồng chiêng, khèn, hay bất cứ làn điệu, nhạc cụ nào của dân tộc mình. Ông sẵn sàng bỏ ra cả ngày trời để truyền dạy cho thanh niên trong thôn, xã. Ông vui mừng: “Nhờ có huyện và xã quan tâm, bà con bây giờ đã dần dần nhận thức được giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc mình rồi…”.
Cùng tâm huyết như già làng Hồ Văn Hạnh, Lê Văn Nghếu từ một kỹ sư lâm nghiệp trẻ được dân tín nhiệm trở thành Phó Chủ tịch UBND xã Hồng Trung. Anh có nhiều đóng góp trong việc giữ gìn những vốn quý văn hóa của đồng bào mình. Về cơ sở, thấy bà con còn lưu giữ nhiều nét văn hóa, nhưng cũng có những thứ dường như đã biến mất. Từ đó, Nghếu nảy ý định tự tìm hiểu, sưu tầm để gìn giữ lại cho đồng bào. Sau hơn 3 năm tự mày mò, Nghếu đã nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn được hàng trăm hiện vật văn hóa và chuyện kể vùng cao A Lưới. Các hiện vật được anh hồ sơ hóa thời gian, địa điểm sưu tầm, đặc điểm, chức năng sử dụng, chất liệu, thời lượng và cách chế tác. Nghếu tâm sự: “Mình còn cất công theo già làng trong vùng học cách chế tác, sử dụng các công cụ, nhạc cụ truyền thống đang có nguy cơ mai một…”.
Tập trung nguồn lực bảo tồn
|
Huyện A Lưới đã quan tâm đến việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa phi vật thể như các lễ hội truyền thống: Ariêu Caar được khôi phục, phục dựng khá nguyên vẹn vào tháng 5/2009, A Riêu Piing (Lễ cải táng), A Da (Tết truyền thống)...
|
Anh Hồ Văn Ngoan, Trưởng phòng Văn hoá huyện A Lưới cho biết: Để bảo tồn các giá trị văn hóa, huyện A Lưới đã triển khai công tác sưu tập, đánh giá giá trị và thí điểm trưng bày các hiện vật văn hóa vật thể của các dân tộc thiểu số (DTTS) ở A Lưới, phục dựng các kiểu kiến trúc nhà cộng đồng, nhà sàn, nhà dài truyền thống. Huyện đã triển khai phục dựng lại một số khu nhà Piing của tộc người Pa cô, ở các xã Hồng Trung, Hồng Vân; của người Ka tu, ở xã Hương Lâm; xây dựng 131 ngôi nhà sinh hoạt cộng đồng, khôi phục 15 nhà Rông truyền thống của dân tộc Tà ôi, 3 nhà Gươl truyền thống của dân tộc Ka tu, 1 nhà Moong truyền thống của dân tộc Pa cô, đưa vào hoạt động Trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng các dân tộc thiểu số huyện A Lưới. Song song đó, ngành nghề dệt Zèng và thủ công mỹ nghệ truyền thống cũng được quan tâm bảo tồn và phát huy. Đến nay, hoạt động dệt Zèng đã được tổ chức 170 đợt triển lãm phục vụ du khách đến tham quan và các dịp lễ lớn. Sản phẩm thổ cẩm, thủ công mỹ nghệ đồng bào làm ra vừa góp phần tích cực trong việc bảo tồn văn hoá dân tộc, vừa tạo thêm nguồn thu nhập đáng kể cho người dân.
Các thể loại dân ca, dân vũ, nhạc cụ của các dân tộc thiểu số đã được sưu tầm, bảo tồn, phát huy và hòa nhập cùng phát triển. Huyện duy trì lớp học ngôn ngữ Pa Cô – Tà Ôi dạy kết hợp với tiếng Việt cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, giáo viên vùng sâu, vùng xa, bộ đội, công an, biên phòng; xây dựng và thực hiện hiệu quả đề tài dịch 20 ca khúc hát về Đảng, Bác Hồ, quê hương A Lưới từ lời Việt sang lời Pa Cô để bảo tồn ngôn ngữ dân tộc cho thế hệ trẻ.
Theo anh Hồ Văn Ngoan, phong trào văn hóa dân gian đang được phát huy sâu rộng ở các làng, thôn, tổ dân phố. Tiêu biểu là các câu lạc bộ văn nghệ dân gian làng Việt Tiến, xã Hồng Kim; làng du lịch văn hóa cộng đồng A Hưa, xã Nhâm; làng AKa – Achi, xã A Roàng; thôn A Đĕĕng, xã Bắc Sơn... Đây là những địa phương thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hoá cộng đồng phục vụ du khách đến tham quan du lịch. Đặc biệt, trong các dịp lễ hội, những món ăn truyền thống được bà con chế biến đúng theo bản sắc riêng để tiếp đãi du khách nhằm góp phần quảng bá văn hóa ẩm thực của vùng cao A Lưới này.
Anh Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch UBND huyện A Lưới khẳng định: Địa phương đang huy động sức mạnh của cộng đồng nhằm bảo tồn và phát huy những bản sắc riêng có của các DTTS, góp phần để văn hoá vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Huyện vận động đồng bào DTTS sử dụng trang phục truyền thống trong những ngày lễ hội; đề nghị công nhận lễ hội Ariêu Aza là di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia; tiếp tục nghiên cứu, biên soạn và xuất bản chữ viết, tục ngữ, ca dao, các làn điệu dân ca, dân vũ, truyện cổ... của các DTTS. Đồng thời, có chính sách phát huy vai trò các nghệ nhân trong công tác sưu tầm, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá. Mục tiêu của địa phương là kết hợp công tác bảo tồn các giá trị văn hoá với phát triển ngành nghề thủ công truyền thống và du lịch cộng đồng để góp phần giảm nghèo bền vững cho đồng bào các DTTS ở A Lưới.