Tại Hội nghị AIDS toàn cầu ở Australia tháng 7 năm 2014, Liên hợp quốc đã đưa ra các mục tiêu đến năm 2020 có 90% số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình; 90% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV (thuốc kháng virut HIV) và 90% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng virut ở mức thấp để sống khỏe mạnh và làm giảm nguy cơ lây truyền HIV cho người khác. Ba mục tiêu này được gọi là mục tiêu 90 - 90 - 90 của Liên hợp quốc. Các mục tiêu này là những dấu mốc quan trọng có tính chiến lược trong phòng, chống HIV/AIDS nói chung cũng như để có thể kết thúc dịch HIV/AIDS vào năm 2030 bởi vì:

1. Nếu một người nhiễm HIV mà không biết mình nhiễm HIV thì có thể “vô tình” làm lây truyền HIV cho người thân và cho cộng đồng. Hơn nữa nếu chúng ta không biết được ai nhiễm HIV thì không thể tiếp cận và cung cấp được dịch vụ dự phòng, điều trị, chăm sóc và hỗ trợ cho họ.

2. Việc điều trị sớm bằng thuốc ARV sẽ giúp cho người nhiễm HIV tiếp tục kéo dài cuộc sống khỏe mạnh, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Hơn nữa, việc điều trị sớm và đúng sẽ làm giảm khả năng lây nhiễm HIV cho cộng đồng, giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con. Như vậy, điều trị ARV cũng là dự phòng lây nhiễm HIV.

3. Việc kiểm soát tải lượng virut HIV ở mức thấp dưới ngưỡng phát hiện là chỉ báo quan trọng liên quan đến chất lượng và tuân thủ điều trị bằng thuốc kháng HIV. Tải lượng HIV ở mức thấp dưới ngưỡng phát hiện sẽ giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh, giảm nguy cơ lây truyền HIV qua các con đường.

Các mục tiêu trên có liên quan mật thiết đến nhau. Nếu đạt được ba mục tiêu quan trọng này thì chúng ta có thể phát hiện được hầu hết những người nhiễm HIV trong cộng đồng; điều trị được hầu hết những người nhiễm HIV với kết quả điều trị tốt, giảm tối đa khả năng lây nhiễm HIV cho người khác, người đã nhiễm HIV có cuộc sống khỏe mạnh, từ đó có thể đạt được mục tiêu to lớn hơn là kết thúc đại dịch HIV/AIDS vào năm 2030.

Vậy tại sao năm 2017, Việt Nam lại chọn chủ đề “Xét nghiệm HIV sớm - Hướng tới mục tiêu 90 - 90 - 90 vào năm 2020”

Thứ nhất, chỉ có xét nghiệm mới giúp một người biết tình trạng nhiễm HIV: Do thời kỳ ủ bệnh (nhiễm HIV không có triệu chứng) kéo dài  nhiều năm nên người nhiễm HIV vẫn khỏe mạnh bình thường. Vì vậy, chỉ có xét nghiệm mới biết một người có nhiễm HIV hay không. Ngay cả khi ở giai đoạn nhiễm HIV có triệu chứng hoặc giai đoạn AIDS thì các biểu hiện của bệnh AIDS vẫn không điển hình mà phụ thuộc vào triệu chứng của các bệnh nhiễm trùng cơ hội khác như viêm phổi, tiêu chảy, loét miệng...do đó người thầy thuốc cũng không thể khẳng định bệnh nhân nhiễm HIV nếu không làm xét nghiệm.

Thứ hai, xét nghiệm giúp giải tỏa băn khoăn, lo lắng cho người có hành vi nguy cơ: Khi kết quả xét nghiệm HIV là “âm tính” sẽ giải tỏa được những băn khoăn, lo lắng về tình trạng nhiễm HIV của mình. Khi làm xét nghiệm, cán bộ tư vấn sẽ giúp bạn biết cách dự phòng lây nhiễm HIV. Ngay cả trong trường hợp kết quả xét nghiệm là “dương tính” (khẳng định bạn đã nhiễm HIV) thì điều đó cũng sẽ giúp bạn dự phòng lây nhiễm HIV cho người thân, có kế hoạch tốt hơn cho cuộc sống và tiếp cận điều trị cũng như các dịch vụ chăm sóc sức khỏe kịp thời.

Thứ ba, biết tình trạng nhiễm HIV sớm để được chăm sóc và điều trị ARV kịp thời: Hiện nay, vẫn còn nhiều người cho rằng nhiễm HIV không có thuốc điều trị khỏi do vậy không cần thiết phải đi xét nghiệm HIV và vì có biết cũng không giải quyết được gì. Nhưng hiểu như vậy là không đúng. Mọi người cần biết về tình trạng nhiễm HIV của mình càng sớm sẽ càng tốt. Biết sớm tình trạng nhiễm HIV sẽ giúp chủ động dự phòng lây nhiễm HIV cho vợ/chồng/bạn tình, người thân trong gia đình và những người khác.

Mặc dù chưa có thuốc điều trị triệt để HIV, nhưng thông qua việc điều trị bằng ARV sẽ giúp người nhiễm HIV kéo dài cuộc sống khỏe mạnh, giảm khả năng lây truyền HIV cho người khác. Hiện nay, Bộ Y tế đã có hướng dẫn điều trị ARV ngay khi phát hiện nhiễm HIV không phụ thuộc vào số lượng tế bào CD4 hay giai đoạn lâm sàng, do vậy khi một người được xét nghiệm và phát hiện sớm nhiễm HIV sẽ được điều trị ARV kịp thời.

Các nghiên cứu khoa học gần đây cũng khẳng định rằng điều trị ARV sớm có tác dụng ức chế sự sinh sôi của HIV và qua đó làm giảm nguy cơ lây truyền qua quan hệ tình dục tới 96%.

Càng phát hiện sớm nhiễm HIV thì việc chăm sóc y tế bao gồm cả điều trị bằng ARV sẽ càng được bắt đầu sớm, điều đó giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh, sống lâu hơn và an toàn cho bản thân cũng như mọi người xung quanh hơn.

Hơn nữa, khi xét nghiệm và biết tình trạng nhiễm HIV sớm, người nhiễm sẽ được điều trị kịp thời, giúp giảm chi phí thuốc men, chi phí khám chữa bệnh và chi phí nằm viện. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người nhiễm HIV nếu được điều trị sớm và tuân thủ điều trị sẽ có tuổi thọ tương đương với người không nhiễm HIV./.