Trong quá trình đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn luôn được coi là một trong những nhiệm vụ chiến lược, là mối quan tâm hàng đầu của Đảng và Nhà nước. Quan điểm chỉ đạo chiến lược của Đảng và Nhà nước đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn thường xuyên được bổ sung, hoàn thiện dựa trên tổng kết thực tiễn tình hình nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở mỗi giai đoạn phát triển của đất nước. Chính vì vậy, kết quả của Tổng điều tra năm 2016 do Tổng cục Thống kê thực hiện theo Chương trình điều tra thống kê quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có ý nghĩa hết sức quan trọng, trong bối cảnh nước ta đang đẩy mạnh tái cấu trúc nền kinh tế, trong đó có ngành nông nghiệp, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, bao gồm đông đảo tầng lớp nông dân.

Kết quả cuộc Tổng điều tra được sử dụng để đánh giá thực trạng, phân tích xu hướng biến đổi, xây dựng kế hoạch, chiến lược phát triển khu vực nông nghiệp, nông thôn và cải thiện mức sống dân cư nông thôn trên phạm vi cả nước cũng như của từng địa phương. Bên cạnh đó, thông tin từ Tổng điều tra được sử dụng để đánh giá kết quả thực hiện một số nội dung của các chương trình mục tiêu quốc gia về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và xây dựng nông thôn mới. Đồng thời, phục vụ một số mục đích cho công tác thống kê như: Xây dựng cơ sở dữ liệu nông nghiệp và nông thôn, làm dàn chọn mẫu các cuộc điều tra định kỳ hằng năm…

Do Tổng điều tra năm 2016 được tiến hành định kỳ 5 năm một lần, thuộc Chương trình điều tra thống kê quốc gia nên Tổng cục Thống kê rất chủ động trong công tác chuẩn bị. Ngay sau khi Thủ tướng ký Quyết định về tổ chức Tổng điều tra năm 2016, Ban Chỉ đạo Tổng điều tra trung ương đã được thành lập, do Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư làm Trưởng ban, Tổng Cục trưởng Thống kê là Phó Trưởng ban thường trực và đại diện lãnh đạo một số bộ, ngành liên quan làm ủy viên. Ban Chỉ đạo Tổng điều tra các cấp ở địa phương cũng nhanh chóng được thành lập.

Đây là cuộc Tổng điều tra có quy mô lớn, diễn ra trên phạm vi cả nước, nội dung phức tạp, liên quan đến khoảng 17 triệu đơn vị điều tra ở khu vực nông thôn và hộ nông, lâm nghiệp và thủy sản ở khu vực thành thị. Vì vậy, công tác chuẩn bị đã được tiến hành khẩn trương ở tất cả các cấp từ trung ương tới cơ sở, nhất là việc thiết kế phương án, xây dựng và tổ chức kế hoạch thực hiện, hoàn thiện các tài liệu nghiệp vụ, công tác hậu cần,… Để thực hiện thành công cuộc Tổng điều tra năm 2016, Ban Chỉ đạo các cấp cần chỉ đạo chặt chẽ, đồng bộ tất cả các mặt, các khâu công tác theo đúng quy trình, tiến độ, kế hoạch đề ra.

Theo đó, cần tranh thủ sự ủng hộ của cả hệ thống chính trị từ trung ương tới cơ sở, từ công tác chỉ đạo, quá trình thực hiện đến giám sát nhằm động viên huy động các nguồn lực và tăng cường trách nhiệm của cộng đồng đối với cuộc Tổng điều tra năm 2016. Đồng thời, đẩy mạnh công tác phối hợp giữa Tổng cục Thống kê với các bộ, ngành, giữa Ban Chỉ đạo trung ương với Ban Chỉ đạo các cấp, giữa các đơn vị thuộc cơ quan Tổng cục nhằm thực hiện tốt các khâu công tác từ rà soát phương án, xây dựng kế hoạch để thu thập thông tin, xử lý số liệu, chuẩn bị hậu cần…

Các đơn vị cần thực hiện nghiêm túc các quy định về nghiệp vụ. Kế thừa kinh nghiệm từ các cuộc Tổng điều tra trước, kết hợp với việc tham khảo khuyến nghị của các tổ chức quốc tế (FAO, WB) và kinh nghiệm của các nước. Phương án điều tra thu thập thông tin trong Tổng điều tra năm 2016 có những điểm mới như: bổ sung đơn vị điều tra; bổ sung các thông tin đánh giá kết quả tái cơ cấu ngành nông nghiệp thông qua lồng ghép các chỉ tiêu đánh giá năng lực sản xuất như quy mô sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất, các hình thức tổ chức sản xuất, liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; phương thức tiến hành thu thập thông tin đã được nghiên cứu, thay đổi theo hướng giảm gánh nặng cung cấp thông tin cho hộ nông thôn (nhất là đối với những hộ trong diện điều tra mẫu); đẩy mạnh thu thập thông tin gián tiếp từ hồ sơ hành chính,… Để cuộc Tổng điều tra năm 2016 đạt chất lượng cao thì khâu tổ chức thu thập thông tin tại địa bàn cần được giám sát chặt chẽ, bảo đảm thu thập thông tin tại địa bàn đúng thời điểm, đúng tiến độ, đúng đối tượng, tránh tình trạng làm lướt, làm ẩu, chạy theo thời gian và số lượng.

Tổng điều tra năm 2016 huy động khoảng 180 nghìn điều tra viên, tổ trưởng và giám sát viên tham gia, do vậy công tác tuyển chọn và tập huấn cần thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ. Ban Chỉ đạo các cấp căn cứ yêu cầu thực tế, tuyển chọn các điều tra viên, tổ trưởng phù hợp, bảo đảm chất lượng của cuộc Tổng điều tra. Công tác tập huấn phải thực hiện nghiêm, bảo đảm thời gian, chất lượng, tăng cường kỹ năng thực hành cho điều tra viên, tổ trưởng…

Công tác tuyên truyền cho Tổng điều tra năm 2016 cần được đặc biệt lưu ý. Bài học kinh nghiệm từ các cuộc Tổng điều tra trước đây cho thấy, địa phương nào thực hiện tốt việc tuyên truyền thì địa phương đó nhận được sự ủng hộ và nhiệt tình cung cấp thông tin của người dân. Cuộc Tổng điều tra cần thực hiện chi tiêu đúng chế độ. Trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn, song Nhà nước vẫn dành phần kinh phí đáng kể cho cuộc Tổng điều tra, do vậy Ban Chỉ đạo Tổng điều tra các cấp, các ngành cần thực hiện chi tiêu tiết kiệm, đúng chế độ, hiệu quả.

Tổng điều tra năm 2016 diễn ra trong bối cảnh được dự báo là năm tiếp tục gặp nhiều khó khăn, cạnh tranh cả trong nước và quốc tế ngày càng gay gắt, môi trường sinh thái nhiều bất lợi, đời sống nhân dân còn nghèo… Điều đó tác động trực tiếp đến việc thực hiện nhiệm vụ của các cấp, các ngành. Trong bối cảnh đó, toàn ngành Thống kê tiếp tục nỗ lực phấn đấu, vượt qua khó khăn, thách thức, phát huy tinh thần đoàn kết, sáng tạo, tranh thủ mọi sự ủng hộ của cả hệ thống chính trị và cộng đồng dân cư để triển khai cuộc Tổng điều tra năm 2016 thành công.